نمونه بیزینس پلننمونه بیزینس پلن تولیدینمونه بیزینس پلن کشاورزی

طرح تولید شربت های گیاهی و صمغ گیاهی از گياهان دارویی

سفارش طرح توجیهی

تاريخچه گياهان دارویی

فلات وسيع ايران، در عين حال که يک واحد خاص جغرافيايی در روی کره زمين شمرده میشود، ولی از اقليمها و محيطهای گوناگونی در قسمتهای مختلف برخوردار است. به همين دليل، گونه ای گياهی متنوعی در آن انتشار دارد، به طوری که جوامع گياهی منتشر در اين فلات هر يک دارای ترکيبی معين از انبوه مختلف گونه هاست.

در فلات مذکور، نه اصلی انتشار جوامع گياهی متعلق به کشور ايران است و در ميان فلور غنی ايران که بيش از ٧٥٠٠ گونه گياهی را دربرمیگيرد، تعداد بسيار زيادی از آنها را گياهانی تشکيل میدهند که به دلايلی دارويی ناميده میشوند. اين گياهان اغلب از ديرباز توسط بشر شناخته شده و مورد استفاده قرار گرفته اند. از نيمه دوم قرن اخير، تحقيقات فارماکوديناميک وسيعی روی گياهان دارویی در بيشتر کشورهای جهان انجام گرفته و به ويژه در چند سال اخير کشفيات مهمی روی ترکيبات ناشناخته گياهان مذکور حاصل شده و بر اين اساس داروهای فراوانی تهيه و به بازارعرضه گرديده است، از اين رو ضرورت مطالعه بر روی مواد دارويی مؤثر با فلور غنی، بيش از پيش اهميت يافته است.

زيرا کشف گونه های جديد دارويی از ميان گياهانی که از سرزمينهای دور آورده شدهاند و پی بردن به ارزش بهداشتی اين گونه ها و يافتن مواد جديدی از ويتامين ها، هورمون ها، مواد ضد ميکروبی، ضد ويروسی و همچنين ضد توموری در ميان آنها، ما را به احتمال حضور مواد مؤثر ارزشمند در بين گياهان ايران، بيش از پيش اميدوار ساخته است.

اواخر قرن نوزدهم، به دليل پيشرفت های روزافزون علوم مختلف، به ويژه علم شيمی و داروسازی، اولين استخراج مواد خالص شيميايی به منظور کاربردهای دارويی انجام گرفت و در راستای درمان بيماران، به نحو چشمگيری اعجاز نمود. بدين وسيله، طيف گسترده ای از داروها، در رنگ ها، شکل ها و اندازه های مختلف توسط متخصصان داروساز پديد آمد.

ساخت اين داروها سبب شد تا تحقيق بر روی گياهان دارویی يک باره به رکود کشيده شود، زيرا پزشکان بدون آگاهی از عوارض سوء داروهای شيميايی و با اشتياق فراوان، آنها را به بيماران خود تجويز میکردند، تا اينکه به تدريج زمزمه هايی در مورد عينيت يافتن مسأله اثرهای جانبی داروها در جوامع علمی شنيده شد. سرانجام، محققان با استفاده از تجربيات علمی، رفتهرفته به منافع و مزايای استفاده از داروهايی با مواد مؤثر طبيعی پی بردند، بنابراين، نظر پژوهشگران به گياهان دارویی جلب شد و تحقيقات گستردهای بر روی آنها انجام پذيرفت؛ به طوری که قرن بيستم را ” قرن اسانس گياهان دارویی” نام نهادند.

معرفی گياهان دارویی

قدمت شناخت خواص دارويی گياهان، شايد بيرون از حافظه تاريخ باشد. يکی از دلايل مهم اين قدمت، حضور باورهای ريشه دار مردم سرزمينهای مختلف در خصوص استفاده از گياهان دارویی است. اطلاعات مربوط به اثرها و خواص دارويی گياهان، از زمان های بسيار دور به تدريج سينه به سينه منتقل گشته، با آداب و سنن قومی درآميخته و سرانجام در اختيار نسلهای معاصر قرار گرفته است. طبق برخی سنگ نبشته ها و شواهد ديگر، به نظر میرسد مصريان و چينيان در زمره نخستين اقوام بشری بوده باشند که بيش از ٢٧ قرن قبل از ميلاد مسيح، از گياهان به عنوان دارو استفاده کرده و حتی برخی از گياهان را برای مصرف بيشتر در درمان دردها کشت داده اند.

مردم يونان باستان، خواص دارويی برخی از گياهان را به خوبی میدانسته اند. بقراط حکيم بنيانگذار طب يونان قديم و شاگرد وی ارسطو و ديگران، برای استفاده از گياهان در درمان بيماریها ارزش زيادی قايل بودهاند. آنها علاوه بر استفاده از گياهان يونان، از گياهان کشورهای ديگر هم استفاده میبرده اند. پس از آنها، يکی از شاگردان ارسطو به نام تئوفراست مکتب درمان با گياه را بنياد نهاد. پس از آن، ديوسکوريد در قرن اول ميلادی، مجموعه ای از ٦٠٠ گياه دارويی با ذکر خواص درمانی هر يک را تهيه و به صورت کتابی درآورد که اين کتاب بعدها سرآغاز بسياری از مطالعات علمی در زمينه گياهان مذکور گرديد، به طوری که مثلا جالينوس پزشک معروف يونانی در کارهای خود به کتاب ديوسکوريد استناد کرده است.

در قرون هشتم تا دهم ميلادی، دانشمندان ايرانی؛ ابوعلی سينا، محمد زکريای رازی و ديگران، به دانش درمان با گياه رونق زيادی دادند و گياهان بيشتری را در اين رابطه معرفی کردند و کتابهای معروفی چون قانون و الحاوی را به رشته تحرير درآوردند.
پس از آن، درمان با گياه همچنان ادامه يافت. در قرن سيزدهم، ابن بيطار مطالعات فراوانی در مورد خواص دارويی گياهان انجام داد و خصوصيات بيش از ١٤٠٠ گياه دارويی را در کتابی که از خود به جای گذاشته، يادآور شد.

پيشرفت اروپاييان در استفاده دارويی از گياهان در قرن هفده و هجده، ابعاد وسيعی يافت و از قرن نوزدهم کوشش هايی همه جانبه برای استخراج مواد مؤثره از گياهان دارویی و تعيين معيارهای معينی برای تجويز و مصرف آنها شروع شد. کوشش های آن زمان تا به امروز هم ادامه يافته و در حال حاضر نيز با سرعت هر چه بيشتر به پيش میرود. اکنون با در دست داشتن نتايج آزمايش ها و تحقيقات، با اطمينان میتوان به تشريح و تفصيل علمی مزايای موجود در مواد مؤثره گياهان دارویی در رابطه با انسان و حيوانات پرداخت.حقيقت اين است که امروزه درباره روند متابوليسمی تشکيل مواد مؤثره موجود در گياهان تحت فرآيندهای خاص زيست محيطی و تأثير مواد مؤثره مذکور بر انسان و حيوانات، اطلاعات بسيار زيادی وجود دارد و جنبه های مختلف استفاده از مواد مذکور، تنوع روزافزون دارد.

بنابراين، نسبت به زمانهای گذشته که تعداد بسيار کمی از گياهان به عنوان گياهان دارویی شناخته شده و مورد استفاده قرار میگرفته اند، امروزه رفته رفته بر تعداد اين گياهان افزوده گشته و جنبه های مختلف استفاده از آنها نيز گسترش يافته است. بايد دانست، اگر چه برخی از گياهان در زمان های گذشته به عنوان گياهان دارویی مورد استفاده قرار میگرفته اند، ولی اکنون، با توجه به بررسی های روز، به عنوان گياه دارويی شناخته نشده و تقريباً کنار گذاشته اند. امروزه گياهان جديد زيادی جزء گياهان دارویی شناخته می شوند و زمينهای زراعی وسيعی نيز به کشت آنها اختصاص يافته است.

خواص گياهان دارویی

امروزه گياهانی به عنوان گياه دارويی شناخته میشوند که دارای خواص زير باشند:

  1. در پيکر اين گياهان مواد خاصی ساخته و ذخيره می شود به نام مواد مؤثره (مواد فعال) که اين مواد تأثير فيزيولوژيکی بر پيکر موجود زنده برجا میگذارند. اين گياهان برای مداوای برخی از بيماریها مورد استفاده قرار میگيرند. مواد فعال مذکور در طی يک سلسله فرآيندهای ويژه و پيچيده بيوشيميايی، به مقدار بسيار کم معمولا کمتر از وزن خشک گياه ساخته میشوند و به متابوليت های ثانوی نيز معروفند.
  2. کاشت، داشت و برداشت گياهان دارویی، صرفاً به خاطر استفاده از مواد مؤثره آنها صورت میگيرد.
  3. ممکن است اندام خاصی چون ريشه، ساقه، برگها، گل و … حاوی مواد مؤثره مورد نظر باشد. از اينرو، نمیتوان تمام اندام های گياه مربوط را منبع ماده دارويی مورد نظر دانست.
  4. معمولا از اندام های مورد نظر به صورت تازه استفاده نمیشود (و بهتر است نشود). يعنی، اندام های مورد نظر بايد تحت تأثير عمليات خاصی چون؛ تميز شدن، هوا خوردن، خشک گرديدن، پالودگی و … قرار گيرند و پس از آن مورد استفاده واقع شوند.
  5. گياهان دارویی حاوی مواد مؤثره، در مقايسه با عموم گياهان مورد عمل درکشاورزی چون غلات و سبزی ها که به طور عام روزمره مورد استفاده انسانند، در موارد خاصی قابل استفاده اند (برای توليد آنها سطوح زراعی نسبتاً محدودی نيز کفايت میکند).

طبقه بندی گياهان دارویی

اساساً از گياهان حاوی مواد مؤثره استفاده های مختلفی به عمل می آيد و اين گياهان به سه گروه اصلی شامل:

  1. گياهان دارویی
  2. گياهان ادويه ای
  3. گياهان عطری

طبقه بندی میشوند.

  1. گياهان دارویی: مواد مؤثره موجود در اين گياهان به صورت مستقيم يا غيرمستقيم اثر درمانی دارد و به عنوان دارو مورد استفاده قرار میگيرند.
  2. گياهان ادويه ای: از مواد مؤثره فعال موجود در اين دسته از گياهان، در صنايع غذايی (کنسروسازی، نوشابه سازی و …) به منظور بهبود در رنگ، طعم و مزه آنها استفاده میشود.
  3. گياهان عطری: اندام های خاصی در اين گياهان حاوی اسانساند و اسانس از راه تقطير با بخار آب، از آن اندام استخراج میشود.

گاهی اوقات از يک گياه به تنهايی میتوان هر سه استفاده را نمود؛ مثلا نعناع هم در صنايع دارويی مورد استفاده قرار میگيرد (زيرا خاصيت ضد باکتريايی و ضد قارچی دارد، همچنين تببر است و سبب کاهش درد نيز میگردد)، هم حاوی اسانس است و به عنوان يکی از گياهان عطری معرفی میشود و هم در صنايع غذايی از اين گياه به عنوان ادويه (برای بهبود در طعم مواد غذايی) استفاده میشود.

از گياهان مشابه نعناع که دارای تمام ويژگیهای فوق باشند، میتوان آويشن، شبت، اسطوخودوس، گشنيز و تعدادی ديگر را نام برد. با اين همه، اين گياهان به طور کلی دارويی تلقی میشوند.

با آن که اندامهای بعضی از گياهان، نظير برگهای درخت گردو، کاکل ذرت و پوست ميوه لوبيا حاوی مواد مؤثره است که برای مداوای برخی از بيماریها به کار میروند، ولی از اين نظر که کاشت، داشت و برداشت آنها صرفاً به منظور استفاده از مواد مؤثره موجود در اندام های گياهان انجام نمیگيرد، بنابراين اساساً گياه دارويی شناخته نمیشوند. همچنين، با آنکه دارو اصولا به محصولی از گياه که حاوی مواد مؤثره باشد اطلاق میشود (به طوری که مواد مذکور تأثير فعال زيستی و فيزيولوژيکی بر پيکر موجود زنده برجای میگذارد)، ولی در اين جا به اندام های متفاوت خشک شده پيکر گياه (اعم از ريشه، ساقه، پوست، گل، ميوه، برگ) که حاوی مواد مؤثره میباشند، نيز دارو اطلاق میشود.

بالاخره، نظر به اينکه برخی مواد طبيعی موجود در گياهان مانند اسانس ها حاوی ترکيبات دارويی میباشند، لذا به مواد طبيعی مذکور، به طور کلی ممکن است دارو نيز اطلاق گردد. مثلا اسانس برگ اوکاليپتوس علاوه بر اينکه اساساً يک ماده عطری است، به عنوان دارو نيز شناخته میشود.

برخی از صفات گياهان دارویی

گياهان دارویی هرچند در داشتن مواد مؤثره با يکديگر مشترک هستند، ولی بديهی است که از خصوصيات گياه شناسی متفاوتی برخوردارند. درقياس با محصولات باغبانی،گياهان دارویی کمتر به سبزیهاو ميوه ها شباهت دارند. بلکه بيشتر شبيه گياهان زينتی اند و انواع يک ساله، دوساله، چند ساله، علفی، خشبی، درخچه ای يا درختی (شامل گونه های مثمر و غيرمثمر) در بين آنها ديده میشود.

مسأله دارويی بودن گياهان امری تغييرپذير است، به طوری که يک گياهی غيردارويی ممکن است پس از گذشت زمان به عنوان يک گياه مهم و ارزشمند دارويی معرفی گردد. برعکس، گياهی که به عنوان گياه دارويی در بين عوام شهرت داشته و مورد استفاده قرار میگرفته، ممکن است در بررسی های علمی روز، يک گياه فاقد ارزش دارويی شناخته شود. تاکنون، تنها خصوصيات دارويی حدود سی هزار گونه از ششصد هزارگونه گياهی جهان شناخته شده و در ميان بقيه، گهگاه، مواد مؤثره جديد و بسيار ارزشمندی کشف میگردد.

جمع آوری گياهان دارویی بسيار مشکل است. انجام اين کاربا ماشين به سختی امکانپذيراست، زيرا جمع آوری برخی ازاندام های حاوی مواد مؤثره (نظيرگلها، برگها و …) تنها با دست ممکن است. از اين رو، توليد گياهان دارویی به کار بدنی زيادی نياز دارد. با جمع آوری گياهان دارویی، کار به اتمام نمیرسد (برخلاف برخی محصولات کشاورزی)، بلکه پس ازبرداشت محصول، اندام های جمع آوری شده را بايد تحت تأثير عمليات مناسبی قرار داد تا به صورت قابل استفاده درآيد (خشک کردن، استخراج ماده مؤثره، بسته بندی و …).

اهميت کشت و توليد گياهان دارویی

برای نشان دادن اهميت کشت و توليد گياهان دارویی، کافی است درباره چند جانبه مهم کشت و توليد اين گياهان از قبيل : نوع گياهی که کشت میگردد، ميزان توليد محصول زيرکشت و اهميت اقتصادی آن (اهميت صادراتی و نيازهای صنايع دارويی به آن)، اثر عوامل زيست محيطی (و به طور کلی مکان مناسب کشت) بر کيفيت و کميت مواد مؤثره هر گونه گياه و … ، توضيحات و مثال هايی ارائه شود.

نظر به اينکه با پيشرفت های جديد علوم شيمی و داروسازی، مواد مؤثره لازم در معالجات پزشکی به صورت مصنوعات کارخانه ای عرضه میشوند، برخی فکر میکنند با عرضه مواد مصنوع مذکور، از اهميت گياهان دارویی کاسته شده و ديگر به کشت و توليد آنها نيازی نيست. ولی، آمار سالهای اخير نشان میدهدکه اين تصور چندان صحيح نبوده و با وجود عرضه مصنوعی مشابه مواد مؤثره گياهان دارویی به مردم، نه تنها از ميزان کشت و توليد اين گياهان (لااقل در سطح کشورهای اروپايی)کاسته نشده، بلکه توليد و مصرف آنها افزايش نيز يافته است.

در حال حاضر، يک سوم داروهای مورد استفاده بشر را داروهای با منشأ گياهی تشکيل میدهند و اين ميزان مسلماً رو به افزايش است. نگاهی گذرا به آمار ثبت شده و در دسترس که هر چند قديمی ولی گويای وضعيت صنعت طی سه دهه اخير میباشد، اين موضوع را بيشتر روشن میکند:بر اساس آمار سال ١٩٩٤ ، فروش جهانی داروهای گياهی بالغ بر 12/4 ميليارد دلار بوده است و در اين رابطه، اروپا با حجم فروش 6/5 ميليارد دلار مقام اول را دارا بوده و آسيای شرقی با 2/3 ميليارد دلار، ژاپن با 2/1 ميليارد دلار و آمريکای شمالی با 1/5 ميليارد دلار در رتبه های بعدی قرار دارند. در بين کشورهای اروپايی، آلمان با 2/5 ميليارد دلار بيشترين سهم را داشته و پس از آلمان، فرانسه با حجم 1/6 ميليارد دلار و ايتاليا با حجم ٦٠٠ ميليون دلار در رده های بعدی قرار دارند.

در حال حاضر، توليد و مصرف گياهان دارویی در کشورهای صنعتی و توسعه يافته رو به افزايش است. محاسبه دقيق مقدار مصرف ساليانه گياهان دارویی در جهان مشکل است. زيرا، از گياهان دارویی به شکلهای ناشناخته متفاوتی استفاده میشود (به شکل تازه، خشک، دمکردنی يا استفاده شده در صنايع داروسازی) و اطلاعات محلی جامعی نيز در اين مورد وجود ندارد. ولی به عنوان يک مثال موردی، میتوان گفت که ميزان واردات گياهان دارویی (که شامل گياهان معطر نمیشود) به چند کشور خريدار اين گياهان، از٣٥٥ ميليون دلار در سال ١٩٧٦ به ٥٥١ ميليون دلار درسال ١٩٨٠ افزايش يافته است، که اين خود نشان از رويکرد روزافزون به گياهان مذکور است.
از جمله اين کشورهای خريدار، کشور آلمان بوده است که در سال ١٩٧٦ ، برابر ٢٨٣٢٦ تن گياه دارويی به ارزش 56/8 ميليون دلار وارد نموده است. همچنين، آمريکا در سال ١٩٨٠، 44/6 ميليون دلار گياه دارويی خريداری کرده و در اين رابطه واردات ژاپن از ٢١٠٠٠ تن در سال ١٩٧٦ به ٢٢٦٤٠ تن در سال ١٩٨٠ افزايش يافته است.

اين در حالی است که در ژاپن بين سالهای ١٩٧٤ تا ١٩٨٩، فروش داروهای گياهی ١٥ برابر افزايش داشته است. فروش بقيه محصولات دارويی سه برابر افزايش داشته است. در سال ١٩٩٠ ،حدود ٧٠٠٠٠٠ تن مواد گياهی توسط پزشکان چينی به صورت نسخه های سنتی مورد مصرف بيماران قرار گرفته است. حدود ٤٠% داروهای موجود در داروخانه های چين را داروهای گياهی تشکيل میدهند و طی پنج سال گذشته فروش داروهای سنتی در چين ١١٣% افزايش داشته است. در چين، هر ساله ٤٦٠٠٠٠ تن مواد گياهی، مورد نياز کارخانه های توليدکننده داروهای گياهی میباشد.

در سال ١٩٩٣ ،در انگلستان خريد داروهای با منشاء گياهی ٥٧ درصد افزايش داشته است و انگلستان يکی از سريع الرشدترين بازار توليدات گياهان دارویی بوده است. در آمريکا سالانه در حدود ١٢٥ ميليون نسخه نوشته شده حاوی داروهايی است که از گياهان تهيه میشوند. از هر سه شهروند آمريکايی بالغ بر يک نفر از داروهای گياهی استفاده میکند. بر اساس گزارش بانک جهانی، در سال ١٩٩٦ ،حجم تجارت گياهان دارویی تا سال ٢٠٥٠ بالغ بر ٥ تريليون دلار خواهد بود. در بسياری ديگر از کشورها، نتايج به دست آمده شبيه آمريکاست. مثلا در روسيه، تقريباً از هر سه دارو يکی منشأ گياهی دارد.

دلايل رويکرد به گياهان دارویی

استفاده روزافزون مردم از گياهان دارویی و همچنين تمايل شرکت های توليدکننده مواد دارويی به داروهای دارای منشأ گياهی را میتوان به دلايل زير دانست:

  • تهيه برخی از مواد مؤثره فعال که در صنايع دارويی اهميت بسياری دارند، به طور مصنوعی امکانپذير نيست و تنها به صورت طبيعی از گياهان موردنظر قابل استخراج هستند. اين دسته از مواد يا به طور کلی ساختمان شيميايی ناشناخته ای دارند و يا به دليل داشتن ساختمان شيميايی بسيار پيچيده، تهيه آنها به صورت مصنوعی در صنايع داروسازی مشکل و مستلزم هزينه بسيار گران است (نظير گليکوزيدهای قلبی موجود درگل انگشتانه، آلکالوئيدهای موجود در پروانش، آلکالوئيدهای موجود در ارگوت و …).
  • برخی از مواد طبيعی گياهی، چون سولانين ها به صورت مستقيم قابل استفاده نيستند. يعنی، در صورت استفاده مستقيم فاقد ارزش دارويی اند. ولی اگر اين مواد درصنايع دارويی تحت تأثير برخی فرآيندهای شيميايی قرار گيرند و در واقع به صورتی نيمه طبيعی نيمه مصنوعی درآيند، به موادی فعال و قابل استفاده تبديل خواهند شد.
  • مواد مؤثره گياهان، پس از تأثير فرآيندهای شيميايی، بو، طعم و مزه مطلوبتری نيز خواهند داشت.
  • مواد دارويی مصنوعی (شيميايی) البته به طور سريع اثر میبخشند و دارای يک تأثير مشخص نيز میباشند (ممکن است صرفاً مسکّن باشند يا فقط تببر و يا …) ولی اکثرآنها عوارض جانبی نامطلوبی بر بدن انسان بر جای میگذارند. درحالی که مواد دارويی حاصل ازگياهان با آن که بتدريج تأثيرمیبخشند، ولی اثرهای مفيد جانبی داشته و فوايد زيادی از نظر دوام سلامت بدن دارند.
  • مواد مؤثره گياهان، به خصوص عطريات و اسانس ها، موارد استفاده متعدد و متفاوتی در صنايع لوازم آرايش، صنايع مواد شيميايی خانگی (نظير شامپو، صابون، عطر، ادوکلن، خوشبوکننده های هوا و امثال آنها) دارند، به طوری که بدون حضور مواد مؤثره مذکور، ساخت و تهيه بسياری از محصولات ياد شده امکان پذير نخواهد بود (ساخت و تهيه بسياری از اسانس ها به طريق شيميايی امکانپذير نيست).
  • استفاده از مواد مؤثره گياهان دارویی در صنايع غذايی، رشد روزافزون دارد. اگرچه استفاده از مواد مذکور در صنايع غذايی از گذشته معمول بوده، ولی اکنون در صنايع نوپای نوشابه سازی، کنسروسازی، شيرينی سازی و … از مواد مؤثره گياهان دارویی برای بهتر شدن طعم و رنگ و بوی محصولات در سطح دقيقتر و حساب شده تری استفاده میشود.
  • مواد مؤثره دارويی گياهان ادويه ای (زيره سبز، ترخون، گشنيز و …) علاوه بر آنکه طعم و مزه مواد غذايی را بهتر میکند، اشتها آور نيز هست و باعث هضم مواد غذايی و سلامت کار دستگاه گوارش میگردد. مواد مؤثره ادويه ها، گاه اثرهای شفابخش ديگری علاوه بر خاصيت اصلی شناخته شده خود دارند.
در گذشته، گياهان دارویی به عنوان منبع اصلی مواد شفابخش، به طور وسيعی توسط مردم مورد استفاده قرار میگرفت تا آنکه پس از به بازار آمدن داورهای شيميايی، استفاده از مواد طبيعی مذکور به طور چشمگيری کاهش يافت. ولی در سال های اخير، آشنايی علمی و بنيادی انسان با خواص و آثار مفيد مواد دارويی طبيعی، زمينه استفاده روزافزون از آنها را فراهم آورده است. به همين دليل، در عموم کشورهای پيشرفته، مراکز تحقيقاتی خاص گياهان دارویی تأسيس گشته است که اين مراکز تحقيقاتی، هر روز مواد مؤثره متعددی را درگياهان همراه با اثرهای مطلوب آنها شناسايی و معرفی می کنند و نتايج حاصل را به صورت مقالات مفيدی منتشر میسازند.

اين روند روبه افزايش مصرف گياهان دارویی بدون توسعه روشهای مناسب کاشت و مديريت و برنامه ريزی صحيح، پيامدی نگران کننده يعنی تخريب طبيعت را دربر خواهد داشت. اگر چه قيمت گياهان جمعآوری شده از منشأ طبيعی و وحشی بسيار ارزان تراست، ولی به دلايلی مانند جلوگيری از نابودی عرصه های طبيعی، عدم يکنواختی محصولات جمعآوری شده و در بعضی موارد کيفيت پايين آنها، اجرای ناموفق عمليات پس از برداشت و در نهايت نا کافی بودن آنها؛ به منظور پاسخگويی به نياز صنايع دارويی؛ بايد توليد زراعی وکشت گياهان دارویی در سطوح زراعی و امثال آن و همچنين فرآوری صنعتی آنها توسط متخصصان مربوط صورت گيرد؛ به طوری که از منابع طبيعی به عنوان الگو و مدل به منظور توليد انبوه مواد دارويی در کشت و صنعت بهره برداری گردد.

با توجه به اين موضوع که هنوز انسان تمام استعدادهای دارويی طبيعت را به طور کامل نشناخته است، تأکيد اصلی متخصصان، حفظ استعدادهای ناشناخته از انقراض در قالب حفظ و حمايت گونه های طبيعی بوده و توصيه میشود به منظور تأمين مواد اوليه گياهی مورد نياز صنايع داروسازی، کشت و پرورش گياهان دارویی به صورت جدی انجام پذيرد. در اين راستا، بررسی عمليات زراعی مانند زمان کاشت، نحوه تکثير، تغذيه و مديريت آن، زمان برداشت و مراقبت های پس از برداشت در خصوص گياهان دارویی ، نقش مهمی را در افزايش محصول و کيفيت آن خواهد داشت. توجه نکردن به هر يک از موارد فوق، خسارت های جبران ناپذيری را متوجه توليدکنده گياهان دارویی خواهد نمود. برای مثال، برداشت گياهان دارویی در زمان نامناسب، نه تنها ميزان محصول به دست آمده را کاهش میدهد، بلکه محصول برداشت شده نيز از کيفيت مطلوبی برخوردار نخواهد بود، زيرا عملکرد اندام مورد نظر و همچنين ميزان متابوليت های ثانويه يک گياه دارويی، در مراحل مختلف رشد و نمو گياه متفاوت است.
صنعت گياهان دارویی در کشور علی رغم قابليت ها و ظرفيت های فراوان، از وجود مشکلات متعددی رنج میبرد؛ به گونه ای که رشد و گسترش صنعت مذکور بسيار کندتر از حدی است که شايسته آن میباشد.

معرفی شربت های گياهی و صمغ گياهی (داروی گياهی)

داروهای گياهی به داروهايی گفته میشوند که منشأ گياهی دارند و به عبارت بهتر ازگياه تهيه میشوند.گياه دارويی سه جنبه کاربردی دارد ؛ طبی، ادويه ای، عطری و برخی در آن واحد دو يا سه جنبه را دارند. برای مثال آويشن، باديان، اسطوخودوس، شبت، گشنيز و … ماده دارويی واقعی صرفاً طبی است، يعنی شفابخش است.

اين گياهان، مواد زيستی مخصوص فعال و مفيدی را با مقادير بسيار کم (معمولا کمتر از يک درصد) در خود ذخيره میکنند. به بيان ديگر، ماده دارويی اغلب از پنج يا شش گروه ترکيبات سازنده گياه نيست، بلکه از پنج يا شش گروه ترکيبات فرعی آن است که نقش مستقيم آنها در حيات گياه روشن نبوده و متابوليت های ثانوی نام دارند. به طورکلی، نظر بر اين است که توليد متابوليت های ثانوی برای تنظيم سازگاری گياه نسبت به عوامل نامساعد و تنش های محيط زندگی صورت گرفته و به منزله به کار افتادن يک نوع جريان دفاعی در جهت استمرار تعادل فعاليت های حياتی به شمار می آيد.

بنابراين متابوليت های ثانوی را چون گذشته نبايد به عنوان تفاله های متابوليسمی در نظر گرفت. معمولا بخش های خاصی از گياه، ريشه، ساقه، برگ، گل، ميوه، دانه و … از لحاظ توليد ماده موثره مورد نظر است، نه همه گياه. در هر حال، گياه يا بخشی از آن که جنبه دارويی دارد اغلب، نه به صورت توليد تازه، که پس از عمليات خاصی مصرف میشوند. نحوه عمليات توليد تا مصرف، چه به طور سنتی و چه در مقياس فنآوری، در سطح ماده دارويی اثر دارد.

گياهان دارویی مورد عمل درکشاورزی ممکن است هم محصولات زراعی و هم محصولات باغی را شامل شوند، در صورتی که محصولات کشاورزی ديگر هر کدام معمولا يا در رده زراعت قرار میگيرند يا در رده باغبانی (البته به طور مرسوم فعاليتهای مربوط به توليد و فرآوری گياهان دارویی در محدوده امور باغبانی منظور میشود).

محصولات دارويی، در مقايسه با محصولات معمولی زراعتی و باغبانی، گستره مصرف نسبتاً محدودتری دارند و کشتگاه های کمتری را نيز به خود اختصاص میدهند و به همين نسبت حضورآنها از نظر ضايع کردن احتمالی ذخاير ژنی موجد تنوع زيستی طبيعی (مثلا به شدت اقلام زراعی و باغی راهبردی)، جای نگرانی کمتری دارد. در هر حال، اصل بر اين است که حضور يک گياه دارويی در کشتگاه، به معنای تقويت يک استعداد ژنتيکی نادر در طبيعت باشد، حداقل حضور آن گياه جای ذخاير ژنی طبيعی مشابه را اشغال نکند و به قيمت محو يا فراموش شدن ذخاير مذکور تمام نشود.
يک محصول دارويی معين، ممکن است از چند گياه، و از اندام های مختلف گياهی حاصل شود، در صورتی که ساير محصولات کشاورزی هر کدام منحصراً از يک گياه مشخص به دست می آيند و شامل اندام گياهی معمولا مشخصی نيز میشوند.

موارد مصرف و کاربرد شربت های گياهی و صمغ گياهی (داروی گياهی)

شربت گياهی به عنوان يک کالای مصرفی نقش بسزايی در درمان انسان ها ايفا می نمايد و صرفا کاربرد آن در جنبه درمانی می باشد.

بررسی کالاهای جايگزين شربت های گياهی و صمغ گياهی (داروی گياهی)

با عنايت به مضرات داروهای شيميايی که در طول زمان ثابت گرديده است، می توان اميدوار بود تا با رشد توليد دارو های گياهی و گرايش عموم مردم به استفاده از آن همانند سايرکشور های پيشرفته در دنيا کالای جايگزين اين محصول که داروهای شيميايی می باشد رفته رفته جای خود را به انواع دارو های گياهی بدهد که اثرات جانبی آن به مراتب کمتر از داروهای شيميايی می باشد.

اهميت استراتژيک شربت های گياهی و صمغ گياهی (داروی گياهی)

جهان امروز، جهان توليد، صادرات، ارزش افزوده و جهان برترينهای اقتصادی است. حتی سياست را توانمندان اقتصادی رقم میزنند. حجم تجارت جهانی گياهان دارویی بيش از ٤٣ ميليارد دلار و برای سال ٢٠٥٠ رقم ٥ تريليون دلار پيشبينی گرديده است وگردش مالی اين تجارت به بالای ١٠٠ ميليارد دلار رسيده است. طب گياهی بخش وسيعی از طب بومی و سنتی هر منطقه از دنيا را شامل میشود و محور اصلی درمان های طبيعی است. رويکرد جهانی به استفاده از گياهان دارویی و ترکيبات طبيعی در صنايع دارويی، آرايشی، بهداشتی و غذايی، نياز مبرم و تحقيقات پايه ای وکاربردی وسيعی را در اين زمينه نمايان میسازد.

طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی حدود ٨٠ درصد مردم جهان برای درمان از گياهان دارویی استفاده میکنند. در ايران حدود ٧٥٠٠ گونه گياه دارويی وجود دارد و در اين ميان ايران دارای ١٣٠٠ گونه منحصر به فرد گياهان دارویی است اما از آنجا که اين مهم چه به لحاظ درمان و چه به لحاظ اقتصادی کمتر مورد توجه قرار گرفته است لذا سهم ايران در تجارت جهانی کمتر از ٢% است. در حال حاضر چين سالانه ٨ ميليارد دلار از توليد گياهان دارویی درآمد کسب میکند. در ايران علیرغم حجم عظيم منابع گياهان دارویی، بخشی از نياز جامعه از کشورهايی مثل هند وارد میشود.

اگر چه امروزه در جهان ٩٠٠ فرآورده از گياهان دارویی تهيه میشود اما ما تنها قادر به توليد ٥٠ فرآورده از ٧٥٠٠ گونه در کشور هستيم. اما در زمينه اهميت صنايع دارويی میتوان به اين نکته اشاره نمود که صنايع دارويی پس از صنايع نظامی دومين صنعت پولساز در جهان هستند و اهميت اقتصادی اين صنعت موجب شده تا هر شيوه، روش يا مادهای که بتواند به بهبود آن کمک کند در اين صنعت به کار گرفته میشود. سازمان بهداشت جهانی از حدود ٣٠ سال قبل توسعه طب سنتی را بر دو اساس در برنامه کار خود قرار داده است.

نخست عدم دسترسی اکثريت افراد جوامع بشری به خدمات اوليه بهداشتی و درمانی که در برخی از کشورها تا ٨٠ درصد جمعيت را شامل میشود و دوم عدم رضايت از درمانهای پزشکی جديد به ويژه در خصوص عوارض جانبی ناشی از مصرف داروهای شيميايی است.طب سنتی کاملا در ساختار بهداشتی کشورهايی نظير چين، کره شمالی و جنوبی و ويتنام آميخته شده است. در کشورهای غربی تعداد بيمارانی که به طب سنتی روی می آورند رو به افزايش است در بيشتر کشورهای توسعه يافته نيز طب سنتی پذيرفته شده است. بازار جهانی در زمينه درمانهای طب سنتی حدود ٦٠ ميليارد دلار در سال هزينه میکند و در حال حاضر ٢٥ درصد داروهای مدرن امروزی جهان از گياهان دارویی تهيه میشود.

کشورهای عمده توليد کننده و مصرف کننده شربت های گياهی و صمغ گياهی (داروی گياهی)

از بزرگترين توليد کنندگان داروهای گياهی می توان به کشور های چين و هند اشاره نمود.در اينجا توجه به اين نکته ضروری می باشد که کشور ايران از بزرگترين توليد کنندگان گياهان دارويی می باشد و لذا چنانچه تکنولوژی عمل آوری اين گياهان وتبديل آن ها به دارو راه اندازی گردد،کشور ايران نيز می تواند از بزرگترين توليد کنندگان اين محصول محسوب گردد.

امتیاز کاربران: 2.83 ( 2 رای)
سفارش طرح توجیهی
گرد آورنده
ایـ توجیهی
دانلود رایگان طرح توجیهی

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا
Call Now Buttonتماس فقط جهت سفارش طرح توجیهی