تولید رنگ های طبیعی سرمایه گذاری سودآوری است. بازار بزرگی دارد و نیمی از نیاز کشور از واردات تامین می شود. بازگشت سرمایه سریع و بازدهی بالا از دیگر ویژگیهای این طرح است.
رنگ مواد غذایی یکی از نخستین ویژگی های ظاهری آن در نظر مصرف‌کننده است که قبل از بو و طعم، نقش پر رنگی در انتخاب خریدار خواهد داشت. این رنگ نقش اساسی در جلب نظر مشتری ایفا می‌کند تا به پذیرش نهایی او برای خرید یا مصرف منجر شود. از این رو اهمیت وجود رنگ های خوراکی در صنایع غذایی و دارویی بر کسی پوشیده نیست. با توجه به مضرات و هم چنین ممنوعیت هایی که در استفاده از رنگ های شیمیایی وجود دارد فرصت سرمایه گذاری این نوبت به تولید رنگ های طبیعی اختصاص دارد.
معرفی طرح
طرح حاضر به تولید سه رنگ اصلی قرمز از چغندر، سبز از اسفناج و زرد از چوب زردچوبه به عنوان رنگ های طبیعی خوراکی اختصاص دارد.
معرفی رنگ خوراکی
رنگ خوراکی یا رنگ‌آمیزی غذا (افزودنی رنگی)، به رنگدانه‌ها و یا موادی اطلاق می‌شوند که در صورت افزودنشان به غذا یا نوشیدنی باعث انتقال رنگ به آن ها می‌گردند. این مواد در اشکال مختلف مایع، پودر، ژل و خمیر یافت می‌شوند. رنگهای خوراکی هم در تولید مواد غذایی تجاری و هم در آشپزی و پخت‌وپز خانگی مورد استفاده قرار می‌گیرند. با توجه به میزان ایمنی و به‌طور کلی در دسترس بودن، رنگ های خوراکی در مصارف غیر خوراکی متنوعی از قبیل لوازم آرایشی، داروسازی، صنایع دستی و تجهیزات پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
انواع رنگ های خوراکی
رنگدانههای موجود در ماده‌ی غذایی به 3 دسته تقسیم می‌شوند:
- طبیعی: دارای 3 منشاء گیاهی،حیوانی و یا معدنی می‌باشند.
- رنگهای گیاهی نظیر: کلروفیل، آنتوسیانین، تانن، فلاوونوئید،کاروتنوئید، بتالین و…
- رنگهای حیوانی نظیر: کوشینیل که از نوعی حشره به دست می‌آید.
- رنگهای معدنی نظیر: دیاکسید تیتانیوم که در پوشش برخی آدامس‌ها یا دراژه شکلاتی مورد استفاده قرار می‌دهند.
- بدین ترتیب رنگدانه های مشابه طبیعی شکل می‌گیرند. نظیر بتاکاروتن در موادی مثل کره و مارگارین که در ایران در برخی از کارخانجات در ساخت ماکارونی به کار گرفته می‌شود.
ضرورت تولید رنگ های طبیعی
صنعت غذا، طی سالیان متمادی به منظور بهبود ویژگی های مورد نظر مصرف کننده از انواع مختلف مواد افزودنی نظیر رنگ های مصنوعی، شیرین کننده های مصنوعی، طعم دهنده ها، مواد معطر، مواد سفیدکننده، مواد نگهدارنده و بافت‌دهنده در محصولات صنعتی استفاده می‌کند که متأسفانه برخی از این مواد به‌شدت برای سلامتی انسان مضر است. لازم است ذکر شود اثرات برخی از این مواد خفیف بوده و اختلالات و عوارض ناشی از آن ها با مصرف مستمر و طولانی مدت و به‌تدریج بروز نموده و سلامت افراد به ویژه گروه های آسیب پذیر جامعه (کودکان و نوجوانان) را با خطرات جدی روبه‌رو می‌سازند. رنگهای مصنوعی که در نوشیدنی‌های گازدار، آب نبات‌ها، غلات صبحانه، ژله‌ها و بسیاری از محصولات دیگر به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند، جزو این دسته از افزودنیها هستند که بیشتر به منظور جذب مشتری، پوشش دادن رنگ واقعی محصول و تشدید رنگ در ماده غذایی کاربرد دارند.
در ایران در سال های اول دهه 1360، به دلیل استفاده از رنگ های غیرمجاز در اغلب فرآورده های غذایی، ابتدا مصرف رنگ ممنوع اعلام گردید، ولی با توجه به لزوم استفاده گسترده از بسیاری از رنگ ها در انواع فرآورده های غذایی، این ممنوعیت موثر واقع نشد و مشکلات زیادی را به وجود آورد.
اخیراً محدودیت بسیاری از جانب سازمان‌های بین المللی و انستیتوهای تحقیقاتی مانند انستیتو ملی سرطان در مورد استفاده از رنگ های قرمز مصنوعی خوراکی بیان شده است. با توجه به عوارض و مشکلات رنگ های شیمیایی تولید رنگ های طبیعی لازم و ضروری می باشد.
دلیل استفاده از رنگ در صنایع غذایی
افزودن رنگ در صنایع غذایی ممکن است برای برگرداندن رنگ اصلی ماده غذایی، یکنواخت کردن رنگ محصول، پررنگ کردن رنگ طبیعی ماده غذایی، جلب اشتها و نظر مصرف کننده، هویت دادن به ماده غذایی (مثلا رنگ نارنجی در نوشابه پرتقالی یا رنگ سبز در ژله طالبی)، رنگ دادن به محصولات بی رنگ مثل پاستیل، پیشگیری از بی رنگ شدن محصول تا رسیدن به مصرف کننده، تزیین ماده غذایی (مثل رنگ های مصرفی در قنادی) و در نهایت تاثیر بر ارزیابی کیفی محصول به وسیله مصرف کننده باشد.
موارد مصرف رنگ های طبیعی
از موارد مصرف رنگ های طبیعی در صنایع غذایی میتوان به استفاده از رنگ بتائین برای سس ها و رنگ کارامل برای نوشابه های گازدار و از کاروتنوئیدها برای رنگین نمودن پنیر، نوشابه های پرتقالی، بستنی و از بتاکاروتن در ماکارونی، کره و مارگارین اشاره نمود.
روش تولید رنگ های خوراکی طبیعی
فرایند تولید رنگ های خوراکی طبیعی تا حدی مشابه فرایند تغلیظ در آب میوه ها و سبزیجات است. مراحل روش تولید رنگهای خوراکی طبیعی از منابع اولیه طبیعی شامل: استخراج، حرارت دهی، هموژنیزاسیون، آسیاب کردن، فیلتراسیون، پوشش دهی، تغلیظ و خشک کردن است.
در ابتدا مواد اولیه انتخاب شده و به دقت شسته می شوند. سپس، وارد مرحله خراش دهی یا آسیاب می گردد و بعد از آن، مرحله فیلتراسیون قرار دارد. در انتها، عصاره تولیدی پوشش دهی، پاستوریزه و تغلیظ می شود. به منظور بررسی کیفیت رنگ های خوراکی طبیعی استخراجی، این نکته مهم است که با استفاده از تکنیک های دستگاهی همچون رنگ سنجی، اسپکتروفتومتری و کروماتو گرافی مایع با کارایی بالا (HPLC) کیفیت و خلوص ماده مؤثره رنگ موردنظر، تعیین می گردد.
به طور کلی، رنگ های خوراکی طبیعی می توانند به دو صورت مایع و پودری ارائه شوند. شفافیت رنگ ها می توانند از حالت ابری تا کدر باشند. مهمترین مرحله در تولید رنگ های خوراکی طبیعی، فرایندهایی است که به منظور تسهیل و راحتی کاربرد رنگ استخراجی، انجام می شود. به علاوه، مقاوم سازی نیز مرحله مهمی در تولید اینگونه رنگها است. زمانی که از رنگهای خوراکی طبیعی برای کاربردهای غذایی و نوشیدنی استفاده می شود، باید به مسئله پایداری رنگ در محصول نهایی توجه شود. از جمله پایداری به شرایط اسیدی، پایداری حرارتی، پایداری به نور، پایداری در حضور دیگر افزودنی ها (ویتامین ها، مواد معدنی، طعم ها و غیره)، طی فرایند بسته بندی و نگه داری است.
از آنجایی که رنگهای خوراکی طبیعی در مقایسه با رنگهای خوراکی سنتزی از مقاومت محیطی و حرارتی پایین تری برخوردار هستند، بنابراین مقاوم سازی آن ها به این شرایط نامطلوب محیطی می تواند کاربرد آن ها را در صنعت غذا افزایش دهد.
الزامات و استانداردها
اصلی ترین و مهمترین کالای جایگزین برای رنگ های طبیعی، رنگ های مصنوعی (سنتتیک) می باشد. مهمترین عامل بازدارنده در استفاده از رنگ های طبیعی، قیمت بسیار بالای آن ها در مقایسه با رنگ های مصنوعی، به دلیل استخراج رنگ از رنگدانه گیاه است. اما از طرفی دیگر با توجه به استانداردهای غذایی کشور و ممنوعیت استفاده از رنگ های مصنوعی در بسیاری از محصولات به خصوص مواد غذایی که برای کودکان تولید می شود لذا مصرف رنگ های طبیعی در صنایع غذایی لازم و ضروری است.
بررسی بازار
در ایران در زمینه تولید رنگ خوراکی تعداد کمی واحد فعال هستند و این در حالی است که با توجه به بررسی های صورت گرفته بیش از 700 تن انواع رنگ خوراکی وارد کشور می‌شود که خود گویای وضعیت تولید این محصول در کشور و پتانسیل های موجود برای احداث واحدی در این زمینه می‌باشد. تنوع در سلیقه مصرف‌کننده و پیشرفت صنایع غذایی موجب شده تا کارشناسان به طور میانگین در سال‌های آتی بین ۵تا۱۰درصد افزایش متوسط مصرف رنگهای طبیعی و ۳ تا ۵ درصد نیز افزایش مصرف رنگهای سنتتیک را پیش‌بینی کنند. این یعنی بازار مصرف این ماده غذایی رو به رشد است و میتوان سرمایه گذاری های بلند مدت و البته آینده داری در کشور روی این مقوله انجام داد.
بررسی مالی و اقتصادی طرح تولید رنگ خوراکی
برای تولید رنگ خوراکی با احداث یک واحد صنعتی با ظرفیت 150 تن در سال حدودا به 110 میلیارد ریال سرمایه ثابت نیاز می باشد. لازم به ذکر است تولید در ظرفیت 150 تن ظرفیت بهینه می باشد ولی تولید در ظرفیت 50 تن نیز اقتصادی بوده که در اینصورت حدودا به 40 میلیارد سرمایه ثابت نیاز دارید و می توانید به تدریج ظرفیت تولیدتان را افزایش دهید.
نکته قابل تامل در این سرمایه گذاری آن است که سالانه 77 میلیارد ریال درآمد داشته و تنها دو سال برای بازگشت سرمایه مورد نیاز می باشد.
نرخ بازده داخلی طرح 36 درصد بوده و حدودا 40 نیز اشتغال زایی مجموعه می باشد.
ارزیابی نهایی
رنگ خوراکی طبیعی نسبت به رنگهای مصنوعی فواید و موارد کاربرد فراوانی دارد. از طرفی تکنولوژی خاصی برای تولید این مواد مورد نیاز نمی‌باشد. با توجه به افزایش روز افزون جمعیت، اکثر مصرف کنندگان دارو، مواد غذایی و کالاهای بهداشتی تمایل بیشتری به استفاده از رنگهای طبیعی و سالم به جای محصولات شیمیایی و در برخی موارد مضر دارند. از جمله سایر مزایای تولید این محصول به موارد زیر میتوان اشاره نمود:
- الزامات سازمان غذا و دارو برای استفاده از رنگ طبیعی به جای رنگ مصنوعی و به تبع آن افزایش تقاضا در بازار
- محدودیت استفاده از رنگهای مصنوعی در صنایع غذایی
- تولید محصول به صورت کنستانتره یا پودر و مصرف در صنایع بستنی سازی و شربت
- با توجه به موارد گفته شده و همچنین نیاز داخل و میزان پایین تولید داخل تولید رنگ های خوراکی طبیعی فرصت سرمایه گذاری جذابی ارزیابی می شود.
