آشنایی با طرح احداث واحد بازیافت آهن قراضه
ضایعات، آهنآلات، بخاری،آبگرمکن… خریداریم!» مطمئناً کسی نیست که با این جمله آشنا نباشد. تقریباً در اکثر روزها به خصوص در فصول گرم سال، خریداران آهن به کوچه پس کوچههای شهر میآیند و تمام آهن قراضههای انباریها را که بیمصرف در گوشهای افتاده، جمعآوری میکنند.
شاید برای خیلی از مردم، جای سؤال باشد که این آهنقراضههای بیمصرف پس از خریده شدن از سوی وانتیها چه سرنوشتی پیدا میکند؟ قصد داریم در این گزارش، این موضوع را دنبال کنیم و ببینیم که آیا این بازار سودی در بر دارد یا نه؟
وضعیت آهن قراضه در ایران
اگر بخواهیم نگاهی کارشناسانه و ریشهای داشته باشیم، با نگاهی به اخبار منتشر شده درباره فلزات آهنی، این نکته را درک میکنیم که هماکنون اکثر کارخانههای فولادسازی برای تولید، به همین آهن قراضهها احتیاج دارند. اما آن طور که از شواهد و قرائن پیداست، میزان جمعآوری این ماده اولیه در سراسر کشور بسیار کمتر از مصرف کارخانههاست. به عبارتی، تولید آهنقراضه در ایران چیزی حدود ۲ تا ۵/۲ میلیون تن تخمین زده میشود، اما نیاز کارخانهها ۴ تا ۵/۴ میلیون تن در سال است، بنابراین حدود ۵۰ درصد بیشتر از میزان جمعآوری این ماده حیاتی برای تولید فولاد احتیاج داریم تا به نقطه سر به سر نزدیک شویم.
کشوری مانند ترکیه که در تولید فولاد پیشرو است، حدود ۷۵ درصد از نیاز آهنقراضه خود را از کشورهای دیگر وارد میکند. اما به گفته فعالان این بخش، در مورد این محصول، واردات رسمی صورت نمیگیرد و همچنان کارخانهها با مشکل کمبود مواجهند. این در حالی است که طبق چشمانداز سال ۱۴۰۴ قرار است تولید فولاد کشور به ۵۵ میلیون تن در سال برسد. بنابراین برای رسیدن به چنین هدفی باید ۹ تا ۱۱تن آهنقراضه در اختیار کارخانههای فولادی قرار بگیرد. اگرچه تنها ۱۵درصد کارخانهها از سوی بخش خصوصی اداره میشود و این فعالان از تکنولوژیای استفاده کردهاند که ماده اولیه آن ها آهن است، اما در حال حاضر رکودی محسوس، صنعت فولاد را در بر گرفته که در چنین حالتی، باز هم نیاز آن ها به قراضه بیش از مقدار تولید شده است. در حالی که بازار آهنقراضه در کشور گردش مالی ۵ تا ۶ هزارمیلیاردی دارد، اما فعالان این بخش بزرگترین مشکل آن را نداشتن اتحادیه، صنف و انجمن میدانند. چنین خلایی راه را برای سودجویان باز کرده و اکنون مشکلات زیادی متوجه این بخش شده است.
خریداران آهنآلات که اکثرا وانتیهای گردشی هستند، انواع و اقسام وسایل آهنی را به قیمتی اندک (حدود کیلویی ۸۰۰ تا هزار تومان) خریداری میکنند و آنها را با ۱۰۰ تا ۲۰۰ تومان سود به کارگاههای فرآوری آهن قراضه که در اطراف شهرهای بزرگ قرار دارند، میفروشند. در تهران این مکانها بیشتر حوالی خاوران، ورامین، جاده ساوه و خلازیر مستقر هستند. کارگاههای فرآوری آهنقراضه انواع و اقسام آهنآلات را خریداری کرده و با دستگاههای مخصوصی که دارند، آن ها را دستهبندی و جداسازی میکنند. برای راهاندازی یک کارگاه اینچنینی حداقل باید ۳۰۰ میلیون تومان سرمایه درگردش در اختیار داشت.
میزان سرمایه گذاری طرح بازیافت آهن قراضه
اگر قرار باشد احداث این کارگاه برای سرمایهگذار سودآور باشد، حداقل باید روزانه ۷۰ تن آهنقراضه خریداری کند. مانند تمام سرمایهگذاریها زمین حرف اول را میزند، در حالی که برای خرید زمینی که دارای چهاردیواری، دفتر، آب، برق و… باشد، مجبورید متری یک تا یک میلیون و ۴۰۰هزار تومان پول بپردازید. ناگفته نماند که زمین شما نباید کمتر از ۳ هزارمتر باشد. شما احتیاج به دو پرس مخصوص دارید که جمعا یک میلیاردتومان قیمت دارد. علاوه بر آن وجود دو چنگک در محوطه کار شما ضروری است که ماهانه ۷میلیون و ۵۰۰ هزار تومان هزینه اجاره آنهاست. البته میتوانید با ۳۰ تا ۴۰میلیون تومان هزینه، دست دوم این دستگاه را از بازار خریداری کنید. یکی از کارشناسان حوزه فولاد میگوید:
«اکنون قیمت قراضه به دلیل رقابتی که وجود دارد، روز به روز در حال افزایش است.»
از آن طرف کشتیهای حمل قراضه کم و اسکلههای مخصوص تخلیه آن محدود است، بنابراین واردات آن هم اماواگرهای فراوانی دارد. تأمین قراضه راههای مختلفی دارد. سادهترین آن ها وانتیهایی هستند که در کوچه و خیابان نسبت به جمعآوری آن اقدام میکنند. بخشی هم از سوی کارگاههای برشکاری، خمکاری و ساختمانسازی تأمین میشود. خرید ماشینآلات مستهلک و از کار افتاده کارخانجات، تأمین کننده بخش دیگری از قراضه مورد نیاز است.
فرآیند بازیافت آهن قراضه
معمولا از آهن قراضه در همه جاي دنيا براي بازيافت و استفاده مجدد در خطوط توليد بهرهبرداري ميشود. امروزه در كشورهاي پيشرفته ضمن طبقهبندي و جداسازيهاي تميز و دقيق، آن را بهصورت پودر در آورده و با افزودنيهاي مورد نياز در صنايع قطعهسازي بستهبندي شده و بهفروش ميرسد. اما همچنان در كشور ما براي ذوب در كورهها كاربرد دارد.
در صنايع ريختهگري براي توليد محصولات چدني از كوره القائي استفاده ميشود كه تا ۱۴۵۰ درجه سانتيگراد حرارت دارد و در صنعت فولاد سازي از كورههاي قوس الكتريكي كه تا ۱۹۵۰ تا ۲۰۰۰ درجه سانتيگراد حرارت دارد استفاده ميشود.
در ريختهگريهاي سنتي هم از كورههاي گردون حداكثر يك تني استفاده ميشود. ابتدا از آهن قراضههاي پرسي كه از ورقهاي نازك تشكيل شده است در داخل كوره بارگيري ميكنند و چون اين نوع قراضه سريعتر ذوب ميشود، براي شارژ كوره و تقريب يك سوم كوره از اين نوع آهن قراضههاي پرسي استفاده ميشود و پس از اين كه اين قراضه ذوب شد، قراضههايي با ضخامت بيشتر يا به قول قراضه فروشها كلفت بار را در داخل كوره ميريزند كه با توجه به ذوبي كه در داخل كوره وجود دارد، در زمان كمتري اين نوع قراضهها ذوب ميشود.
معمولا در كورهها بين يك ساعت و نيم تا دو ساعت ذوب كامل ميشود و پس از سرباره يا شلاكهگيري، مواد افزودني جهت استاندارد نمودن ذوب براي محصول خاصي كه مورد نظر است، به ذوب اضافه ميشود. سپس از واحد ذوب نمونه ذوب به آزمايشگاه جهت آناليز ارسال ميشود. آزمايشگاه پس از آزمايشهاي شيميايي و مكانيكي نتيجه را به واحد ذوب اعلام ميكند تا اينكه آناليز ذوب دقيقا مطابق استاندارد شود. در اين صورت است كه ضايعات آهن قراضه به محصولي استاندارد تبديل شده و از هر نظر همانند محصول نو است كه از شمش و يا آهن اسفنجي توليد شده است.
معرفی موارد مصرف و کاربرد محصولات
محصولات تولیدي طرح حاضر، شمش فولاد و چدن است که از محل ذوب مجدد آهن و فولاد تولید خواهد شد. گارکاه هاي ریخته گري شمش هاي تولیدي طرح حاضر را خریداري کرده و با استفاده از آن انواع قطعات ریخته شده فولاد و چدن را تولید می نمایند . البته لازم به ذکر است که قطعات تولیدي از شمش هاي مشابه طرح حاضر ، قطعات با خواص مکانیکی پائین خواهند بود .
بررسی کالاهاي جایگزین و تجزیه و تحلیل اثرات آن بر مصرف محصول محصولات مورد مطالعه یک محصول واسطه اي است که در تولید محصولات نهایی کاربرد دارند. از طرف دیگر کلیه آنها به عنوان یک مواد اولیه محسوب می گردند . بنابراین نمی توان هیچگونه کالاي جایگزین و حتی مشابه براي آنها معرفی کرد.
انواع فلزات کهنه و قابل بازیافت
- فلزات باترکیب آهن (آهنی)
- فلزات بدون ترکیب آهن
-
گروه اول
این گروه شامل فلزاتی می شوند که در ترکیب اصلی آن ها ، آهن به کار رفته باشد ، مانند آهن و فولاد این گروه در جاهایی مانند : بدنه ماشین های کهنه ، ابزارهای خانگی ، فلزاتی که در ساختار و اسکلت ساختمان به کار می روند ، ریل های راه آهن و . . . به کار می روند . در کشور ما ، این دسته از فلزات نیز مورد توجه قرار گرفته و در صنعت ایران نقش مهمی دارد .
-
گروه دوم
فلزاتی را شامل می شود که در ترکیب اصلی آن ها آهن وجود ندارد . برای مثال می توان آلومینیم را نام برد که از آن فویل ها و قوطی های کنسرو می سازند . فلزات بدون آهن دیگری هم وجود دارند مانند : مس ، سرب ، روی ، نیکل ، تیتانیوم ، کروم ، کبالت و . . . که نحوه ی بازیافت آن ها در ادامه مورد برسی قرار می گیرد .
تعداد این نوع فلزات از فلزات دارای آهن کمتر است . در هر سال در سراسر جهان ، میلیون ها تن از این فلزات کهنه در کوره ها ذوب می شوند و ناخالصی های آن ها جدا می شود و توسط افراد متخصص قالب گیری و ریخته گری می شود و به اشکال مختلفی در می آید.