مقدمه
با توجه به افزایش جمعیت و نیاز روزافزون به مواد غذایی، صنعت تولید کنسرو ماهی تن به عنوان یک منبع غذایی با ارزش و مقوی، از اهمیت بالایی برخوردار است. این صنعت علاوه بر تامین نیاز داخلی، می‌تواند در زمینه صادرات و ارزآوری برای کشور نیز نقش موثری ایفا کند. در این طرح توجیهی به بررسی احداث کارخانه کنسرو ماهی تن با ظرفیت تولید مشخص در سال می‌پردازیم.
موارد مصرف و کاربرد محصول
کنسرو ماهی تن به عنوان یک غذای آماده و با ماندگاری بالا، کاربردهای متنوعی دارد. از جمله موارد مصرف این محصول می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مصرف خانگی: کنسرو ماهی تن به عنوان یک وعده غذایی سریع و آسان، در سبد غذایی خانوارها جایگاه ویژه‌ای دارد.
- مصرف در سفر: به دلیل سهولت حمل و نقل و عدم نیاز به یخچال، کنسرو ماهی تن گزینه مناسبی برای سفر و کمپینگ است.
- مصرف در رستوران‌ها و هتل‌ها: کنسرو ماهی تن به عنوان ماده اولیه در تهیه انواع سالاد، ساندویچ و پیتزا در رستوران‌ها و هتل‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- مصرف در صنایع تبدیلی: کنسرو ماهی تن می‌تواند به عنوان ماده اولیه در صنایع تبدیلی مانند تولید خوراک دام و طیور مورد استفاده قرار گیرد.
محل مناسب اجرای طرح
انتخاب محل مناسب برای احداث کارخانه کنسرو ماهی تن از اهمیت بالایی برخوردار است. به طور کلی، عواملی مانند دسترسی به مواد اولیه، نزدیکی به بازار مصرف، وجود زیرساخت‌های لازم مانند آب، برق و گاز، و همچنین شرایط آب و هوایی در انتخاب محل مناسب نقش دارند.
برخی از مناطق مناسب برای احداث کارخانه کنسرو ماهی تن:
- استان‌های ساحلی جنوبی کشور مانند بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان به دلیل دسترسی به منابع صید ماهی تن
- استان‌های پرجمعیت مانند تهران، خراسان رضوی و اصفهان به دلیل نزدیکی به بازار مصرف
- مناطقی که دارای زیرساخت‌های لازم مانند آب، برق و گاز هستند
- مناطقی که دارای آب و هوای مناسب برای نگهداری و فرآوری ماهی هستند
مجوزهای لازم
برای احداث و بهره‌برداری از کارخانه کنسرو ماهی تن، اخذ مجوزهای زیر از مراجع ذیصلاح الزامی است:
- جواز تاسیس: از وزارت صنعت، معدن و تجارت
- پروانه بهره‌برداری: از وزارت صنعت، معدن و تجارت
- مجوز بهداشت: از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
- مجوز محیط زیست: از سازمان حفاظت محیط زیست
- گواهی استاندارد: از سازمان ملی استاندارد ایران
لیست مواد اولیه مورد نیاز
- ماهی تن: نوع و کیفیت ماهی تن به طور مستقیم بر کیفیت محصول نهایی تاثیر می‌گذارد.
- روغن: روغن‌های گیاهی مانند روغن سویا و روغن آفتابگردان برای طعم و ماندگاری بیشتر محصول استفاده می‌شوند.
- نمک: برای طعم و نگهداری بهتر محصول استفاده می‌شود.
- ادویه‌جات: ادویه‌جاتی مانند فلفل، زردچوبه و پودر سیر برای طعم‌دهی به محصول استفاده می‌شوند.
- قوطی: قوطی‌های فلزی با کیفیت مناسب برای بسته‌بندی محصول استفاده می‌شوند.
لیست ماشین‌آلات مورد نیاز
- خط شستشو و پاک‌سازی ماهی: برای شستشو و پاک‌سازی ماهی از فلس، سر و دم
- دستگاه قطعه‌بندی ماهی: برای برش ماهی به قطعات دلخواه
- دستگاه پرکن قوطی: برای پر کردن قوطی‌ها از ماهی و سایر مواد اولیه
- دستگاه دربندی قوطی: برای دربندی قوطی‌ها به صورت اتوماتیک
- دستگاه اتوکلاو: برای استریلیزه کردن محصول و افزایش ماندگاری آن
- آزمایشگاه کنترل کیفیت: برای کنترل کیفیت مواد اولیه و محصول نهایی
انواع پخت:
دو روش کلی برای پخت ماهی تن در تولید کنسرو وجود دارد:
-
پخت در قوطی باز:
- ماهی پس از پاک‌سازی و شستشو، به قطعات دلخواه برش داده می‌شود.
- قطعات ماهی در قوطی‌های درباز قرار می‌گیرند.
- قوطی‌ها به مدت 20 دقیقه در تونل هوای گرم قرار می‌گیرند تا چربی و شیرابه اضافی آنها گرفته شود.
- قوطی‌ها معکوس شده و فاز مایع (روغن یا سس) به آنها اضافه می‌شود.
-
پخت در دیگ‌های پخت:
- ماهی پس از پاک‌سازی و شستشو، در قفسه‌های فلزی قرار می‌گیرد.
- قفسه‌ها در دیگ‌های پخت قرار داده شده و ماهی پخته می‌شود.
- پس از پخت، ماهی سرد شده و استخوان و پوست آن جدا می‌شود.
- قطعات ماهی پخته شده در قوطی‌ها قرار می‌گیرند و فاز مایع به آنها اضافه می‌شود.
روش‌های اگزاست
اگزاست به فرآیندی گفته می‌شود که برای تخلیه هوا یا گازهای داخل قوطی انجام می‌شود.
- اگزاست داغ: قوطی‌ها پس از پر شدن، از تونل داغ عبور می‌کنند و بلافاصله درب‌بندی می‌شوند.
- اگزاست با گازهای بی‌اثر: از گازهای بی‌اثری مانند نیتروژن برای تخلیه هوا داخل قوطی استفاده می‌شود.
پرسازی فاز مایع
فاز مایع می‌تواند روغن یا سس باشد.
روش‌های پرسازی فاز مایع:
- پرسازی در یک مرحله: پس از پرسازی قوطی، فاز مایع به آن اضافه می‌شود.
- پرسازی در دو مرحله: نیمی از فاز مایع قبل از پرسازی و نیم دیگر بعد از پرسازی به قوطی اضافه می‌شود.
مزایای استفاده از سس:
- پوشاندن عطر و طعم نامطلوب ماهی
- ایجاد جذابیت برای مشتری
- بالا بردن کیفیت محصول
- قابل رقابت با محصولات خارجی
انواع فاز مایع:
- روغن مایع: 170 گرم ماهی و 30 گرم روغن برای قوطی 200 گرم، 340 گرم ماهی و 60 گرم روغن برای قوطی 400 گرم
- رب گوجه: 30 گرم سس برای قوطی 200 گرم، 60 گرم سس برای قوطی 400 گرم
نکات:
- غلظت رب گوجه باید 30 باشد.
- رب گوجه قبل از استفاده با آب به نسبت 1:1 رقیق می‌شود.
در تهیه کنسر ماهى تن مراحـل مختلفـى وجود دارد که عبارتست از :
- مرحله ماهى برى شامل:
- قطع کردن قسمت سر و دم ماهى
- قطعه قطعه کردن ماهى
- درآوردن محتویات شکم و دستگاه گوارش
- مرحله پخت ماهى
- مرحله ماهى پاک کنى و جدا کردن گوشت ماهى
- پرکردن گوشت ماهى درقوطى
- اضافه نمودن نمک
- اضافه نمودن روغن
- تخلیه هواى داخل قوطى (اگزاست)
- دربندى
- استریلیزاسیون
- شستشو و بسته بندى
- قرنطینه و انبار محصول
کشورهای صادر کننده تن ماهی:
بزرگترین صادرکنندگان تن ماهی در جهان:
- تایلند: حدود 700 هزار تن در سال
- اکوادور: حدود 400 هزار تن در سال
- ویتنام: حدود 300 هزار تن در سال
- اسپانیا: حدود 250 هزار تن در سال
- مالدیو: حدود 200 هزار تن در سال
سایر صادرکنندگان بزرگ تن ماهی:
- چین
- فیلیپین
- ایالات متحده آمریکا
- فرانسه
- کره جنوبی
کشورهای وارد کننده تن ماهی:
بزرگترین واردکنندگان تن ماهی در جهان:
- ایالات متحده آمریکا: حدود 1.5 میلیون تن در سال
- اتحادیه اروپا: حدود 1.2 میلیون تن در سال
- ژاپن: حدود 400 هزار تن در سال
- کانادا: حدود 200 هزار تن در سال
- برزیل: حدود 150 هزار تن در سال
سایر واردکنندگان بزرگ تن ماهی:
- مصر
- استرالیا
- روسیه
- چین
- مکزیک
نکات قابل توجه:
- تقاضا برای تن ماهی در جهان به طور پیوسته در حال افزایش است.
- کشورهای در حال توسعه سهم بیشتری از بازار تن ماهی را به خود اختصاص می‌دهند.
- قیمت تن ماهی به عوامل مختلفی از جمله نوع ماهی، کیفیت فرآوری و برند آن بستگی دارد.
- ایران نیز یکی از صادرکنندگان تن ماهی در جهان است.
مطالب مرتبط: طرح توجیهی تولید کنسرو خاویار
هدف از تهیه طرح توجیهی کارخانه کنسرو ماهی تن:
- جلب سرمایه‌گذار: طرح توجیهی به منظور جلب نظر سرمایه‌گذاران و ارائه اطلاعات لازم به آنها در مورد طرح تهیه می‌شود.
- ارزیابی اقتصادی طرح: طرح توجیهی به منظور بررسی سودآوری و توجیه اقتصادی طرح تهیه می‌شود.
- برنامه‌ریزی و کنترل پروژه: طرح توجیهی به عنوان یک نقشه راه برای اجرای طرح و کنترل پیشرفت آن عمل می‌کند.
- کاهش ریسک سرمایه‌گذاری: طرح توجیهی با شناسایی و بررسی ریسک‌های طرح، به سرمایه‌گذاران در تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری کمک می‌کند.
