طرح درجه بندی،بسته بندی و خشک كردن گل و گیاه به روش Freez Dry

معرفی طرح

محصول مورد مطالعه طرح حاضر، درجه بندی ، بسته بندی و خشک کردن گل و گیاه به روش Freez Dry میباشد. این محصولات بعنوان یک کالای واسطه ای در تولید محصولات دیگر مانند داروئی ، غذایی و آرایشی مورد استفاده دارند .

بشر از دیر باز به خواص داروئی و غذائی گیاهان مختلف پی برده است و روی همین امر از آنها در تولید انواع داروها و مواد غذائی استفاده می کرده است . خاصیت نرم کنندگی ، تقویت سلول ها و بافت های بدن ، جوان سازی ، شاداب سازی و …. گل و گیاه سبب شده است که این محصولات در فرمولاسیون ساخت بسیاری از مواد آرایشی و بهداشتی نیز مورد استفاده قرار گیرد و امروزه محصولات بسیار متنوعی از مواد آرایشی ،شامپوها ، لوسینرها، صابون ها و غیره مورد استفاده دارد و حتی حضور این مواد در ساخت محصولات فوق سبب ایجاد نوعی مزیت رقابتی در بازار یابی و فروش محصولات آرایشی و بهداشتی شده است و شرکت های تولید کننده در تبلیغات خود عدم استفاده از مواد شیمیائی و حضور گیاهان طبی در ساخت محصولات خود را با افتخار هر چه تمام تر اعلام می دارند .

تعداد و تنوع گل گیاهان مورد استفاده در صنعت دارو ، غذا ، آرایشی و بهداشتی بسیار بالا بوده و بشر به اشکال مختلف از آنان استفاده می نماید . ذیلا تعدادی از این گل و گیاه برای آشنائی بیشتر معرفی شده است:
انجدان رومی · آنغوزه · آویشن · باباآدم · بادرشبو · بادرنجبویه · بارهنگ · باریجه · برگ بو · برگ سنا · برنجاسف · بن سرخ · بنگرو · بنه · بولدو · بومادران · بهارنارنج · بهمنپیچ · بیدمشک · پای خر · پرسیاوشان · پروانش · پنجانگشت · پنیر باد · پنیرک · پونه سا · پونه سنبله ای · پیازچه · پیرتر · پیرو · تاتوره · تخم کتان · ترشک · ترخون · ترنجبین · جعفری فرنگی · جعفری · خارخسک · چای کوهی · چویل · خار علیص · خار مقدس · خرگوشک · ختمی · دارواش · داز · درمنه · دم شیر · رازک · رازیانه · روناس · ریحان مقدس · ریحان · ریواس · زنجبیل · زوفا · ژینکو · سپستان · سُداب · سرخولیک · سنا · سنبلالطیب · سنجد · سورنجان · سیاهدانه · سیر · شابیزک · شاهتره · شاهِسپرَم · شبدر قرمز · شنبلیله · شوید · شیرینبیان · صبر زرد · صعتر · عروسک پشت پرده · عطر مازندران · علف چشمه · علف لیمو · علف هفتبند · غافث · فرنجمشک · فلفل مجار · فلوس · فوکا · قاصدک · کاسنی · کافور · کاکوتی · کرچک · کنار · کوشاد · کیسه کشیش · گاوزبان · گز روغن · گز علفی · گزنه · گشنیز · گل بیمرگ · گل راعی · گل ماهور · گل همیشه بهار · گلپر · گلرنگ · گلنار · گون کتیرا · لوزارنگ · ماریتیغال · مامیران کبیر · مخلصه وحشی · مرزنجوش · مرزنجوشتر · مرزه · مریمگلی · مورت · موسیر · نعناع · هلیله سیاه · همشکی · هویج وحشی
این گیاهان هر کدام در حوزه های مختلف صنعت دارای کاربرد می باشند .

تولید گل و گیاهان ذکر شده بصورت گلخانه ای ، کشت سنتی و حتی رویش وحشی انجام می گیرد و لذا برای تبدیل آنها به مواد اولیه قابل استفاده واحدهای صنعتی در تولید محصولات تجاری ، از روش های مختلفی استفاده می گردد که خشک کردن و گرفتن اسانس گیاه از عموم ترین روشهای این کار می باشد . در طرح حاضر هدف تولید مواد اولیه کارخانجات از طریق خشک کردن می باشد . در این فرایند رطوبت گل و گیاه گرفته شده و در نهایت محصول خشک تهیه می گردد که قابلیت نگهداری بلند مدت را داشته و مناسب نیز برای استفاده کارخانجات می باشد .

عامل مهم سازی گل و گیاه در صنعت ، وجود عناصر بسیار مختلف و متعدد در آنان مانند انواع ویتامین ها ، املاح ، مواد موسیلاژ ، تانن ، ترکیبات فنلی ، آلکالوئید ( آرام بخش ) و ….. می باشد که این مواد و عناصر دارای خواص مثبت متعدد برای بدن می باشند . فرایند فرآوری گیاهان سبب کاهش و یا از بین رفتن برخی عناصر مفید گیاه می گردد و لذا در فرایند فرآوری گل و گیاه و تبدیل آنان به مواد اولیه قابل استفاده کارخانجات ، لازم است شرایط طوری انتخاب گردد که در آن کمترین صدمات به عناصر مفید گیاه وارد گردد . گرما یکی از عوامل مخرب عناصر مفید گیاهان می باشد . لذا در فرایند خشک کردن چنانچه از گرمای بالا بخصوص بصورت بلند مدت استفاده گردد ، محصول تولیدی بسیاری از خواص مفید خود را از دست خواهد داد . در حال حاضر عمومی ترین تکنولوژی خشک کردن گیاهان ، استفاده از خشک کن های هوای گرم می باشد و مطابق مطالب ذکر شده ، این روش خشک کردن صدمات زیادی به گیاه خشک شده وارد می سازد .

هر کدام از روشهای خشک کردن مزایا و معایب مخصوص به خود را دارند. لذا در صورتی که از لحاظ کیفیت محصولات خشک شده مورد بررسی قرار گیرد، در آن صورت روش خشک کردن تصعیدی Freez Dryer بهترین روش خشک کردن انواع گل و گیاه به شمار آمده و در آن محصول خشک شده از درجه کیفی بسیار بالائی نسبت سایر روشها برخوردار است . علت این امر را میتوان در مکانیزیسم فنی خشک کنی جستجو کرد .

در فرایند خشک کردن اصلی ترین عواملی که اثرگذار در کیفیت محصول خشک شده محسوب می گردند زمان و درجه حرارت خشک کردن می باشد چرا که تحت شرایط خشک کردن در دما و زمان بالاتر ، بسیاری از مواد داروئی، ویتامین ها ، عناصر مفید ، رنگدانه ها ، عطر و طعم از بین می رود . لیکن در خشک کن های تصعیدی بعلت اینکه از دمای پائین استفاده کرده و همچنین زمان فرایند خشک کردن نیز بسیار کوتاه می باشد ، لذا بخش عمده مواد داروئی و دیگر عناصر مفید گل و گیاه که هدف از مصرف گل و گیاه دریافت عناصر مفید فوق می باشد حفظ شده و عطر و طعم آن نیز تا میزان بسیار بالائی در سطح گل و گیاه تازه باقی می ماند .

در طرح حاضر نیز به دلیل استفاده از روش خشک کردن تصعیدی ، گل و گیاه خشک شده دارای درجه مرغوبیت بالا و خواص داروئی بالائی بوده و تفاوت اندکی با نوع تازه آن خواهد داشت که از این موضوع میتوان به عنوان یک مزیت بزرگ برای محصول طرح حاضر یاد کرد. از طرف دیگر برگ های گل و گیاه از ضخامت پائینی برخوردار هستند این امر سبب می گردد در سایر روشهای خشک کردن به دلیل کارامله شدن قند محتوی آن ، رنگ کل و گیاه خشک شده به صورت قهوه ای مبدل گردد که این امر نه تنها سبب ایجاد ظاهر نامطلوب برای آن می شود بلکه سبب تغییر مزه گیاه نیز می گردد ولی در خشک کن های تصعیدی رنگ گیاه خشک شده تنها اندکی تغییر پیدا می کند .

موارد مصرف و کاربرد گل و گیاه خشک شده

این محصولات یک ماده داروئی و غذایی می باشند که به عنوان مواد اولیه در تولید محصولات داروئی ، آرایشی ، بهداشتی و غذائی و موارد دیگر دارای کاربرد است. بنابراین موارد مصرف محصولات را می توان به صورت زیر عنوان کرد :

شکل مصرف گل و گیاه در این کارخانجات بصورت اسانس و خشک شده می باشد که در اینجا شکل خشک شده آن مورد نظر می باشد .

بررسی کالاهای جایگزین

در صنعت دارو ، غذا ، محصولات آرایشی و بهداشتی هر چند که در شرایط خاص و در صورت عدم دسترسی به مواد اولیه اصلی ، امکان جایگزینی برخی مواد شیمیائی وجود دارد ، لیکن این جایگزینی آنچنان از مطلوبیت مصرف برخوردار نبوده و به جرأت می توان گفت که هر ماده اولیه مصرف خاص خود را داشته و مصرف کننده علاقه ای برای جایگزینی آن با سایر مواد دیگر را ندارند .
محصول مورد مطالعه نیز از وضعیت مشابه برخوردار هستند و هر کدام حوزه های مصرف مخصوص بخود را دارا بوده و بازار طالب آن می باشد . لیکن از نگاه دیگر همانطور که ذکر گردید مواد شیمیائی را می توان به نوعی کالای جایگزین گل و گیاه خشک شده معرفی کرد و از نظر قدرت جایگزینی باید گفت که با عنایت بر فرمولاسیون ساخت و ضرورت استفاده از مواد طبیعی در تولید محصولات داروئی ، غذائی ، بهداشتی و آرایشی ، بیشتر کارخانجات ترجیح می دهند که از مواد طبیعی از جمله محصولات مورد مطالعه استفاده نمایند و بدینوسیله قابل نتیجه گیری است که قدرت جایگزینی مواد شیمیائی ( مواد جایگزین ) برای محصولات مورد مطالعه ، پائین بوده و در بسیاری از حوزه های مصرف این جایگزینی به زحمت قابل انجام است .

کشور های عمده تولید کننده و مصرف کننده

از نقطه نظر مصرف می توان گفت که با توجه بر کاربرد داروئی ، غذائی و آرایش محصولات مورد مطالعه، کلیه کشورهای جهان می توانند بعنوان کشورهای مصرف کننده این محصولات محسوب گردند. لیکن در اینجا به منظور ارائه اطلاعات بیشتر ، کشورهائیکه این محصولات (بصورت تازه و خشک شده) در چند سال گذشته از ایران به آنها صادرات وجود داشته است، از سالنامه آمار بازرگانی خارجی کشور استخراج و در جدول زیر ارائه شده است .

کشورهای مقصد صادرات گل و گیاه داروئی ، غذائی و آرایشی از ایران ( بصورت تازه و خشک شده )

ردیف نام کشور
1 چین
2 هند
3 امارات متحده عربی
4 انگلستان
5 ژاپن
6 فرانسه
7 اسپانیا
8 آلمان
9 روسیه

از نظر تولید نیز باید گفت که کشورهائیکه از نظر تولید کشاورزی این محصولات در جهان مطرح می باشند ، می توانند بعنوان کشورهای عمده تولید کننده نوع فرآوری و خشک شده آن نیز عنوان گردند . ذیلا ده کشور عمده تولید کننده این محصولات فهرست شده است .

ده کشور عمده تولید کننده گل و گیاه داروئی ، غذائی و آرایشی به ترتیب حجم تولید

ردیف نام کشور
1 هندوستان
2 چین
3 هلند
4 فرانسه
5 آرژانتین
6 مجارستان
7 اسپانیا
8 پاکستان
9 مصر
10 برزیل

بررسی اجمالی تکنولوژی و روش های تولید و مقایسه با دیگر کشورهای جهان

بررسی نقاط قوت و ضعف تکنولوژی های معمول تولید

تکنولوژی های معمول

نقاط قوت

نقاط ضعف

خشک کردن در آفتاب سرمایه گذاری بسیار پائین – عدم نیاز به تجهیزات خاص – راحتی فرایند کیفیت پائین محصول خشک شده
خشک کن های بستر سیال سرمایه گذاری مناسب – قیمت تمام شده مناسب محصول تولید شده کیفیت متوسط محصول خشک شده – عدم قابلیت خشک کردن محصولات پر آب
خشک کن های تحت خلاء حفظ خواص غذائی محصول خشک شده – ظاهر بازار پسند محصول زمان فرایند بالا – سرمایه گذاری نسبتا بالا
خشک کن های ماکرو ویو فضای مورد نیاز پائین – سرعت بالای فرایند – عدم محدودیت در انتخاب محصول کیفیت متوسط محصول خشک شده – سرمایه گذاری بالا
خشک کن های تصعیدی کیفیت بسیار بالای محصول خشک شده -سرعت بالای فرایند سرمایه گذاری بالا

نام کشورها و شرکتهای سازنده ماشین آلات مورد استفاده تولید

ماشین آلات خشک کردن و بسته بندی گل و گیاه را می توان به دو قسمت عمده تقسیم بندی کرد .

ماشین آلات گروه اول براحتی در داخل کشورمان قابل تامین است .
ماشین آلات گروه دوم لازم است از خارج کشور تامین گردد .
از اینرو با توجه به وضعیت فوق ، فهرست منابع تامین ماشین آلات در جدول زیر آمده است .

فهرست ماشین آلات اصلی خشک کردن و بسته بندی گل و گیاه

ردیف نام ماشین آلات
1 نقاله سورت گیاه
2 ماشین سیستم شستشوی گیاه
3 ماشین سیستم خرد کن گیاه
4 ماشین سیستم اچینگ گیاه
5 سیستم خشک کن تصعیدی
6 ماشین بسته بندی سلفون متالایز
7 مخازن میانی و نهائی

برای تامین ماشین آلات خشک کن تصعیدی ، شرکت های زیر در سطح جهان وجود دارند .

  1. شرکت اتریشی UNITED NATIONS INDUSTRIAL DEVELOPMENT ORGANIZATION
    0043-1-26026-3556
    0043-1-26026-6808
    P.Scott@unido.org
    Vienna International Center
    P.O. Box 300, A-1400 Vienna, AUSTRIA
    INVESTMENT AND TECHNOLOGY P
  2. شرکت هندی Cole-Parmer India
    (A division of Scientific Products India Pvt. Ltd.)
    Godrej Coliseum
    101 A – 101 B
    Somaiya Hospital Road
    Sion East
    Mumbai 400 022, India
    Tel: 91-22-6716-2222
    Fax: 91-22-6716-2211
    E-Mail: info@Coleparmer.in
  3. شرکت کانادائی Freez vegetable . Canada Inc.
    210 – 5101 Buchan St
    Montreal, QC H4P 2R9, Canada
    Tel: (514)355-6100
    Toll-Free: 800-363-5900
    Fax: (514)355-7119
    E-Mail: info@Coleparmer.ca
  4. شرکت اتریشی Vienna International Center
    P.O. Box 300, A-1851 Vienna, AUSTRIA
    FREEZ DRIER TECHNOLOGY PROMOTION BRANCH
    Tel: 0043-1-32541-8452
    Fax: 0043-1-32541-7542
    E-mail: P.FRREZ@unido.org

در شکل زیر نمونه ای از ماشین های خشک کن تصعیدی ارائه شده است :

امتیاز کاربران: 4.65 ( 4 رای)
گرد آورنده
ایـ توجیهی
خروج از نسخه موبایل